ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարի պաշտոնակատար Հայկ Չոբանյանը «Տիեզերական տարածության հետազոտում» խորագրով Սանկտ Պետերբուրգում անցկացվող GLEX-2021 միջազգային համաժողովի շրջանակներում հանդիպել է «Ռոսկոսմոս» պետական կորպորացիայի գլխավոր տնօրեն Դմիտրի Ռոգոզինի հետ:
Հանդիպման ընթացքում քննարկվել են Հայաստանում տիեզերական ոլորտի զարգացման շրջանակներում հնարավոր համագործակցությանը վերաբերվող հարցեր։ Հայկ Չոբանյանը շեշտադրել է Հայաստանի Հանրապետությունում տիեզերական ծառայությունների և տեխնոլոգիաների զարգացման, և այդ շրջանակներում համագործակցության կարևորությունը։
Անդրադարձ է կատարվել Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև միջպետական համաձայնագրի կնքման ընթացքին, համատեղ ծրագրերի իրականացման, տիեզերական գործունեության ոլորտի զարգացման համատեքստում Հայաստանում ռուսական ընկերությունների առաջխաղացման և մի շարք այլ հարցերի։ Վերջինիս համար բարենպաստ պայման են հանդիսանում տիեզերքի բնագավառում գործունեություն ծավալող կազմակերպությունների համար ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված հարկային արտոնությունները։
Հանդիպման ավարտին Հայկ Չոբանյանը Դմիտրի Ռոգոզինին հրավիրել է մասնակցելու է 2022 թ. սեպտեմբերի 5-10-ը Հայաստանում անցկացվող Գիտության ու արվեստի «STARMUS» (Stars and Music) 6-րդ միջազգային փառատոնին։
Չինական «Տյանվեն-1» տիեզերական սարքավորումը կատարել է իր առաջ դրված հանձնարարությունը` մայիսի 15-ին Մարսի հետազոտության չինական առաջին առաքելության շրջանակներում բարեհաջող վայրէջք կատարելով Մարս մոլորակի Ուտոպիա հարթավայրի հարավային հատվածում: Սարքավորումը Կարմիր մոլորակ է հասցրել «Չժուժուն» մարսագնացը:
«Տյանվեն-1«-ը բաղկացած է ուղեծրային մեկ մոդուլից, վայրէջքի պատիճից և մարսագնացից: Սրաքն արձակվել էր Հայնան կղզու Վենչան տիեզերակայանից` նախորդ տարվա հուլիսի 23-ին: «Տյանվենը» շաբաթ օրը մուտք էր գործել «սպասման ուղեծիր», ապա` անջատվել ուղեծրային մոդուլից և մեկ ժամ անց մուտք գործել Մարսի մթնոլորտ, որից քսան րոպե անց բարեհաջող վայրէջք է կատարել Կարմիր մոլորակի մակերեսին:
Առաքելության հիմնական նպատակը մոլորակի վրա կյանքի հնարավոր նշաններ գտնելն է:
Չինաստանն, այսպիսով, ԽՍՀՄ-ից և ԱՄՆ-ից հետո երրորդ պետությունն է, որը փափուկ վայրէջք է իրականացրել Մարսի մակերեսին:
Խորհրդային «Մարս-3»-ը Մարսի վրա առաջին անգամ վայրէջք էր կատարել 1971թ. դեկտեմբերի 2-ին: Վայրէջքից հետո սարքավորումը 12 վայրկյանանոց վիդեոազդանշան էր հաղորդել Երկիր: Ամերիկյան «Վիկինգ-1»-ը և «Վիկինգ-2»-ը Մարսի վրա առաջին վայրէջքը կատարել են 1976թ. հուլիս և օգոստոս ամիսներին:
ՀՀ հանրային խորհրդի Ֆինանսատնտեսական և բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի ընդլայնված նիստում քննարկվել են Հայաստանում թռչող սարքերի, ինտելեկտուալ ռոբոտոտեխնիկայի կատարելագործման և նշված բնագավառներում օտարերկրյա լավագույն փորձի ուսումնասիրման հարցերը:
ՀԽ նիստին մասնակցել են ՀՀ հանրային խորհրդի նախագահ Ստյոպա Սաֆարյանը, Ֆինանսատնտեսական և բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, ՀՀ ՀԽ անդամ Վազգեն Սաֆարյանը, ՀՀ ՀԽ անդամ Գաբրիել Ջեմբերջյանը, ՀՀ ՊՆ խորհրդական Արսեն Թառոյանը, ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության Ռազմարդյունաբերական կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արտյոմ Ղևոնդյանը, ՀՀ վարչապետի՝ ավիացիայի գործերով նախկին խորհրդական Հակոբ Ճաղարյանը, ԱՄՆ–ի Իլինոյս նահանգի Շոմպեյնի համալսարանի պրոֆեսոր Նաիրա Հովակիմյանը, Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գործարանի գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Սահակյանը, բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի փորձագետներ և տնտեսվարողներ:
Ստյոպա Սաֆարյանն առանձնահատուկ ընդգծել է նիստին անօդաչու ավիացիայի լրջագույն պրոֆեսիոնալ Նաիրա Հովակիմյանի մասնակցությունը: Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել ապագայում իր հետ աշխատել նաև հեռակա՝ առցանց տարբերակով: ՀԽ նախագահը Ավստրալիայում ու այլ երկրներում նույնպես ռազմական արդյունաբերությամբ զբաղվող այլ հայրենակիցներին զում կոնֆերանսների միջոցով ներգրավելու մտադրություն է հայտնել:
Քննարկման ընթացքում բարձրացվել են ռազմարդյունաբերության և պետության աջակցության մեծացման, ԱԹՍ-երի արտադրության խթանման, գիտելիքահեն տնտեսության ստեղծման նպատակով միջազգային առաջատար փորձի ուսումնասիրման, Հայաստանի ավիացիան և ռազմարդյունաբերությունը միջազգային չափորոշիչներին համապատասխանեցման և հարակից այլ հարցեր:
Ստյոպա Սաֆարյանն անդրադարձել է նաև Երևանի պետական համալսարանի Ֆիզիկայի ֆակուլտետում նանոտեխնոլոգիաների, երկակի նշանակության ինժեներիայի և արհեստական բանականության բաժինների բացմանը՝ կարևորելով դրանց նշանակությունը Հայաստանում նոր որակի ռազմարդյունաբերություն ստեղծելու գործում:
Հաղորդվում է, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել` շարունակել հետագա քննարկումները և ավարտուն հայեցակարգի մշակման պարագայում այն ներկայացնել Կառավարության քննարկմանը: Սաֆարյանն ընդգծել է, որ այս թեմայով առաջին հավաքի արդյունքում արդեն իսկ կկազմվի ՀՀ վարչապետի ու Կառավարության համար խորհրդատվական փաստաթուղթ՝ լուծման ենթակա խնդիրների, առաջնահերթությունների վերաբերյալ:
Էլեկտրական նոր տրակտորն ունի 8-աստիճան, հետին տանող-ղեկավարվող անիվներով փոխհաղորդակներ և 29 կՎտ հզորությամբ շարժիչ, որը սնվում է լիթիում-երկաթ-ֆոսֆատային մարտկոցով: Հեղինակների խոսքով՝ մարտկոցը տրակտորին հնարավորություն է տալիս աշխատել 4-6 ժամ՝ ծանրաբեռնվածությունից կախված:
Հավելյալ հզորության անհրաժեշտության դեպքում հնարավոր է eUtility-ին ավելացնել հավելյալ մարտկոց: Հանգիստ վիճակում տրակտորը լիցքավորելու համար մեկ գիշեր է անհրաժեշտ, բայց առկա է նաև արագ լիցքավորման հնարավորություն, որի դեպքում մարտկոցն 80%-ով կլիցքավորվի ընդամենը 3 ժամում:
eUtility-ի հետին կցորդն ունի համապատասխան չափեր. կարող է տեղավորել բոլոր ստանդարտ գործիքներն ու նույնիսկ հիդրավլիկները: Տրակտորը կշռում է մոտ 2 տոննա և կարող է զարգացնել մինչև 40 կմ/ժ արագություն: Այն արդեն կարելի է պատվիրել: Արժեքը՝ 45 հազար դոլար:
Լեհաստանի Մշոնով քաղաքում ավարտվում է աշխարհի ամենախորը և դայվինգի համար ամենախոշոր լողավազանի շինարարությունը: Ավարտին սպասում են հատկապես դայվերները, ովքեր կկարողանան առանց հիդրոկոստյումի տևական մարզումներ կատարել և սուզվել մինչև 45 մետր: Ամենաուշագրավն այն է, որ այդ ամենին կարող են հետևել ստորջրյա համարների հյուրերն ու ռեստորանի այցելուները:
Լեհական այս լողավազանը՝ DeepSpot-ը, իր չափերի ու խորության շնորհիվ գերազանցում է իտալական Terme Millepin հյուրանոցի սահմանած ռեկորդը: Լողավազանում ջրի ջերմաստիճանը մի քանի աստիճանով բարձր է լինելու սովորակից՝ հնարավորություն ընձեռնելով առանց հատուկ համազգեստի երկար ժամանակ մարզումներ կատարել: Լողավազանի տարողունակությունը 8 հազար խմ ջուր է: Այստեղ կարող են լողալ նաև ցանկացողները:
Իսկ նրանց համար, ովքեր սիրում են նայել լողացողներին, հետևել մարզումներին, կառուցվել են հատուկ, թափանցիկ թունելներ: Հատակին հավասար համարներ, համաժողովի սրահներ ու ռեստորան են կառուցվել, որտեղից գեղեցիկ տեսարան է բացվում դեպի լողավազանը: Սուզորդներն էլ իրենց միայնակ չեն զգա:
Կոնցեպտի հեղինակները նշել են, որ նմանատիպ կառույցի ոչ միայն նախագծումն է բարդ, այլև այն կյանքի կոչելը: Հիմնական խնդիրը կապված է եղել հողային աշխատանքների հետ. հազարավոր տոննաների ապար է դուրս բերվել մեծ խորությունից: Բացի այդ՝ պահանջվել է հատուկ ցեմենտ՝ շլակի հիմքով, որը տարբերվում է կալաքարի քիչ պարունակությամբ, հիդրատացիայի ցածր ջերմությամբ, բարձր սուլֆատակայունությամբ և CO2-ի քիչ արտանետումներով:
Մյուս կարևորագույն խնդիրը ջրի մաքրությունը պահպանելն էր: Սովորական լողավազանների համակարգն այստեղ օգտագործելն անհնար է եղել, ուստի ինժեներների խումբն այնպիսի տեխնոլոգիա է մշակել, որի շնորհիվ ջուրը շուրջօրյա մաքրման գործընթացում է՝ չխոչընդոտելով լողորդներին ու սուզորդներին:
Համավարակի և տնտեսական խնդիրների պատճառով լողավազանի շինարարությունը դեռ չի ավարտվել, թեև հիմնական մասն արված է: Իսկ այդ դեպքում DeepSpot-ը ռեկորդակիր կարող է ճանաչվել միայն շինարարության վերջնական ավարտից հետո:
Հեղինակների անհանգստությունն այն է նաև, որ ռեկորդակիրի կոչումը կարող է երկար չպահպանվել. առաջիկայում նախատեսվում է շահագործման հանձնել նաև մեծբրիտանական Blue Abyss-ը՝ 50 մ խորությամբ: Սակայն նրանք վստահ են, որ, անկախ կոչումից, լեհական տարբերակն առանձնահատուկ է լինելու իր բազմաֆունկցիոնալությամբ ու հետաքրքրականությամբ, պահանջված է լինելու բոլորի կողմից:
Սաուդյան Արաբիայում սկսել են իրագործել «երկրի պատմության ամենաամբիցիոզ նախագիծը»՝ ֆուտուրիստական NEOM քաղաքը: Երկրի թագաժառանգ Մուհամեդ Սալման ալ Սաուդը խոստացել է 500 մլրդ դոլար հատկացնել յուրօրինակ քաղաքի կառուցման համար:
Բարձրտեխնոլոգիական քաղաքը կառուցվելու է Կարմիր ծովի ափին՝ միաժամանակ երեք պետությունների պատկանող հատվածում: Մյուս երկուսը՝ Եգիպտոսն ու Հորդանանը, դեռևս չեն մեկնաբանել: Ուշագրավ է, որ ներդրողների շարքում է նաև Ուղղակի ներդրումների ռուսական հիմնադրամը, սակայն պայմանների մասին նույնպես տեղեկություններ հրապարակված չեն: Նախատեսվում է, որ այս նախագիծը կդառնա 2020թ. մեկնարկող կարևոր իրադարձություններից մեկը, որը կմիավորի Ասիան և Աֆրիկան:
NEOM անվանումը հունական neos բառից է, որը նշանակում է «նոր», իսկ վերջին M տառն արաբերեն «մուստակբալ» բառն է՝ «ապագա»:
Ապագայի NEOM քաղաքը զբաղեցնելու է 25 հազար քառ.կմ տարածք (համեմատության համար՝ Նյու Յորքի տարածքը 1,2 հազար քառ.կմ է, Մոսկվայինը՝ 2,5 հազար քառ.կմ, ՀՀ տարածքը՝ մոտ 30 հազար քառ.կմ):
Տարածքի ընտրությունը պատահական չէ. այստեղ օդի տարեկան միջին ջերմաստիճանը 10 աստիճանով ավելի ցածր է, քան երեք երկրների մյուս հատվածներում: Այդ պատճառով ներկայացված կոնցեպցիան կրում է «կատարյալ և խաղաղ անապատ»:
Խոսվում է նախագծում իդեալիզմի մեծ ծավալի մասին. շինարարության ավարտից հետո նախատեսվում է, որ NEOM-ն ունենալու է իր առանձնահատկությունները՝ սեփական օրենքները, հարկային կանոնները, «էլեկտրոնային կառավարությունը»: Սովորական մարդկանց կյանքն էականորեն տարբերվելու է Սաուդյան Արաբիայի կամ մուսուլմանական մյուս պետությունների քաղաքացիների ապրելակերպից ու կանոններից:
Ուլտրաժամանակակից մեգապոլիսի բնակիչները կարողանալու են հագնվել ըստ ցանկության, օգտագործել ալկոհոլ, կանայք կարող են հիջաբ չկրել, ազատորեն շփվել և աշխատել տղամարդկանց հետ:
Ամենաուշագրավը քաղաքի կառուցվածքն է լինելու: Նախատեսվում է, որ NEOM-ն էներգետիկ առումով անկախ քաղաք է լինելու, ընդ որում՝ օգտագործվելու է բացառապես ածխաթթու գազ չարտանետող էներգիա: Ներդրվելու են հատուկ տեխնոլոգիաներ, որոնք հնարավորություն են տալու առավելագույնս պահպանել բնական ռեսուրսները:
«Կանաչ և ուլտրաժամանակակից մեգապոլիսում» գործելու են գիտական լաբորատորիաներ, որոնք կզբաղվեն կենսատեխնոլոգիաների մշակմամբ՝ օգնելով ապահովելու բնական և էկոլոգիապես մաքուր սննդով: Ներդրվելու են ծովի ջուրը խմելու դարձնող, վերամշակող, կրկնակի կիրառման համար պիտանի դարձնող նոր տեխնոլոգիաներ, ինչպես նաև արտադրության և շինարարության նորարարական միջոցներ:
Քաղաքացիները կենցաղային տեխնիկայի կարիք չեն ունենալու. խելացի տներից բացի՝ յուրաքանչյուր ընտանիք ունենալու է ռոբոտ ծառաներ, ովքեր կազատեն աշխատանքային գործունեության մեծ մասից: Այդպիսի օգնականները սպասարկելու են նաև քաղաքի փողոցները, գրասենյակները, դպրոցները, բուժհաստատությունները և ժամանցային կենտրոնները:
Քաղաքում տեղաշարժման համար կիրառվելու է բացառապես էկոլոգիական տրանսպորտ՝ թռչող տաքսիներ և անձնական էլեկտրոմոբիլներ, գիրոբորդներ և գիրոսկուտերներ: Ամենակարող խելացի համակարգերը վերահսկելու են հանրային և մասնավոր տրանսպորտի ընթացքը, կարգավորելու են քաղաքի ողջ ենթակառուցվածքները:
Հաղորդվում է, որ մեգապոլիսում կառավարելու են նաև ամպերը… Տապին քաղաքացիները ստանալու են կենարար անձրև կամ հով եղանակ: Գիշերային ժամերին էլեկտրաէներգիայի ծախսը նվազեցնելու համար մեգապոլիսի վերևում հայտնվելու է հսկայական Լուսինը՝ ապահովելով խնայողությունը:
Նոր մակարդակով է կազմակերպվելու կրթությունը. սովորական ուսուցիչների ու դասախոսների փոխարեն հոլոգրաֆիկ պատկերներ են լինելու, որոնք կբացատրեն նոր թեման: Ցանկացած հոլոգրամա հնարավոր կլինի հեռարձակել մի քանի դպրոցներում կամ բուհերում միաժամանակ: Նախատեսված բարօրությունն անհրաժեշտ մակարդակի վրա պահելու գործին մասնակցելու են ոչ միայն ներդրողները, այլև ամենատաղանդավոր և առաջադեմ գիտնականները, ինժեներները, ծրագրավորողները, մշակողները և մշակույթի ու արվեստի գործիչները: Դա թույլ կտա զարգացնել գիտությունը և նոր նախագծեր մշակել, որոնք ուղղված կլինեն ոչ միայն այս նոր քաղաքում, այլև ամբողջ երկրում կյանքի բարելավմանը:
Չնայած խոստումնալից հնարավորություններով քաղաքի հեռանկարին՝ այն միանշանակ չի ընդունվել տեղաբնիկների կողմից: Խնդիրն այն է, որ տեղի բնակիչները՝ շուրջ 20 հազար մարդ, մինչև 2030թ. տեղահանվելու են և վերաբնակեցվեն երկրի այլ շրջաններում: Նրանք հիմնականում բեդուիններն են, որոնք խոստացել են դիմադրել ծրագրի իրականացմանը, անհրաժեշտության դեպքում՝ կռվել: Հայրենի բնակավայրը լքելու ծրագրին դեմ արտահայտվողներից մեկը որոշումը համարել է «պետական ահաբեկչություն»: Ավելի ուշ նա սպանվել է ուժայինների կողմից. օրինական է՝ կառավարության ու պետության հասցեին քննադատությունը Սաուդյան Արաբիայում դատապարտելի է:
Օդապարիկ-լրտես, կիսահրացան-կիսագնդացիր, ավտոմեքենա-ուղղաթիռ, վերգետնյա ռազմական ռոբոտներ, քիմիական լազերով ինքնաթիռ և այլն. նախորդ դարի անավարտ մշակումները:
Տարեկան տասնյակ նախագծեր են մշակվում, որոնից շատերը կարելի է համարել առաջադեմ ու ամբիցիոզ: Սակայն նույնիսկ ամենախոստումնալից տեխնոլոգիաները, զենքի և ռազմատեխնիկայի մոդելները կարող են մնալ թղթի վրա և կյանքի չկոչվել տարբեր պատճառներով: Ներկայացնում ենք ռազմական 12 մշակումներ, որոնք կարող էին մեծ ապագա ունենալ, բայց այդպես էլ մնացել են անավարտ:
1. Օդապարիկ-լրտես
Թվում էր՝ օդապարիկների դարաշրջանը դիրիժաբլների հետ անցել է պատմության գիրկը դեռևս նախորդ դարի 30-ականներից: Սակայն վերջերս փորձ է արվել վերակենդանացնել այս թռչող հսկաներին, ընդ որում՝ ռազմական նպատակներով հարմարեցնելով: Այդպես ԱՄՆ-ում հայտնվել է օդապարիկ-լրտեսների ստեղծման ծրագիրը. դրանց շահագործումն ու սպասարկումն ավելի մատչելի է, քան նույնատիպ անօդաչուներինը:
Այդ ծրագրի շրջանակներում 2005թ. մեկնարկել էր միաժամանակ 3 նախագծի մշակում, որոնք պետք է բավարարեին ամերիկյան բանակի պահանջները: Դրանք բոլորը հանգեցին հետևյալին. մեծ չափի՝ ընդհուպ մինչև 100 մ երկարությամբ դիրիժաբլը պետք է գտնվի ռազմական գործողությունների տարածքում և բարձրորակ սարքավորումներով տեղեկատվություն հավաքի: Որոշվել էր առաջին փորձարկումը կատարել Աֆղանստանում: Սակայն նախատիպերի մոտ մի շարք կառուցվածքային անկատարությունները հանգեցրեցին 2013թ. ծրագրի դադարեցմանը:
2. XM29 OICW
20-րդ դարի 90-ականներին ամերիկյան Alliant Techsystems և գերմանական Heckler & Koch ընկերությունները սկսել են համատեղ ծրագիր մշակել նոր զինատեսակ: Պետք է ստացվեր կիսահրացան՝ 5,56 մմ տրամաչափով ստանդարտ փամփուշտներով, կիսով չափ գնդացիր՝ 20 մմ տրամաչափով հեռահար պայթեցմամբ բեկորային ռազմամթերքով:
1999թ. արտասովոր կոնցեպտի համար մշակվել է XM29 OICW մոդելով կառուցվածքը: Այն ժամանակ սա նման է եղել վիդեոխաղերի ֆուտուրիստական «թնդանոթի»: Սակայն իրականում կոնցեպտը չի արդարացրել պատվիրատուների սպասումները. այն քիչ արդյունավետ էր. նռնակի խոցելիության անբավարարություն, զենքի «անհամատեղելի քաշ»: Ծրագիրը դադարեցվեց 2004թ.:
3. Ավտոմեքենա-ուղղաթիռ
Երկրորդ համաշխարհայինից առաջ և դրա ընթացքում ինժեներները փորձել են ստեղծել այնպիսի զենք կամ ռազմատեխնիկա, որի ունակություններն ու բնութագիրը կարող էին այժմ էլ տպավորիչ լինել: Այդպիսի տարօրինակ նախագծերից մեկն ուղղաթիռի և ավտոմեքենայի համադրությունն էր:
Այդպիսի մեքենա որոշել են նախագծել բրիտանական բանակի ինժեներները: Արդյունքում ստացվել է ագրեգատ, որն իրենից ներկայացրել է ամենագնաց՝ պոչով և ուղղաթիռի պտուտակով: Մեքենան հաջողությամբ օդ է բարձրացել: Սակայն շուտով պարզ է դարձել, որ գործնականում ավելի հեշտ է վերգետնյա տեխնիկան տեղափոխել ինքնաթիռների միջոցով, քան տասնյակ և հարյուրավոր «հիբրիդներով»:
4. Վերգետնյա ռազմական ռոբոտներ
Երբ 1990-ականների վերջին և 2000-ականների առաջին կեսին անօդաչու թռչող սարքերն ապացուցեցին իրենց արդյունավետությունը Միջին Արևելքի ռազմական հակամարտություններում, դրանք դարձան ամերիկյան բանակի սպառազինության հիմնական տեսակներից: Վերգետնյա ռոբոտներն իրենց հերթին քիչ պահանջված էին:
Իրավիճակը փոխվեց 2007թ.՝ Իրաքի ռազմական գործողությունների ընթացքում: Այնտեղ ուղարկվել են վերգետնյա ռազմական ռոբոտներ՝ կրակելու համար համապատասխանեցված TALON ռոբոտները: Սակայն նրանց պատմությունն ավարտվեց դեռ չսկսված. իրական ռազմական գործողություններին դրանք այդպես էլ չմասնակցեցին: Պատճառն այն էր, որ ռոբոտները ձախողեցին փորձարկումները. կառավարումը կորցրեցին և շարքից դուրս եկան:
5. Boeing YAL-1
Boeing YAL-1-ը փորձարարական ռազմական ինքնաթիռի կոնցեպտ է, որը պետք է ոչնչացներ հակառակորդի օբյեկտները, այդ թվում՝ բալիստիկ հրթիռները՝ կիրառելով քիմիական հզոր լազեր: Այդպիսի ծրագրի մասին առաջին հիշատակումները թվագրվում են նախորդ դարի 80-ականներով, սակայն առաջին իրական արդյունքները ստացվել են 2002-ին, երբ հավաքվել է ինքնաթիռի փորձնական նմուշը:
Այդ համակարգի գլխավոր առավելությունն այն էր, որ կարող էր ոչնչացնել դեռևս թռիչքի մեկնարկային փուլում գտնվող, միջուկային մարտագլխիկով թևավոր և բալիստիկ հրթիռները: Սակայն նույնիսկ այդպիսի խոստումնալից տեխնոլոգիան, պարզվեց, անպաշտպան գտնվեց ԱՄՆ ռազմական բյուջեի կրճատման հանդեպ: Հենց այդ պատճառով էլ 2001թ. ծրագիրը փակվեց, իսկ երեք տարի անց միակ Boeing YAL-1-ն ուտիլիզացվեց:
6. «Ալմաստե գետաքար»
«Ալմաստե» կամ «Ադամանդե գետաքար» ծրագիրը մշակվել է Պաշտպանական ռազմավարական նախաձեռնության (ՊՌՆ) շրջանակներում, որը Սառը պատերազմի տարիներին ԱՄՆ-ի հակահրթիռային համաշխարհային ցանց էր: Ծրագրի մեկնարկի մասին հայտարարել էր նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը՝ 1983թ. մարտի 23-ին: Այն բաղկացած էր տվյալ ուղղությամբ գիտահետազոտական գործունեությունից և փորձակոնստրուկտորական նախագծային աշխատանքներից:
Առկա տվյալների համաձայն՝ «Ալմաստե գետաքարն» առաջարկվել է դեռ 1986թ. և նախատեսել է 4 հազար ռազմական կինետիկ արբանյակ-որսիչներից բաղկացած ցանցի ստեղծում, որոնք պետք է ուղիղ բախմամբ կինետիկ հարվածով խոցեին խորհրդային հրթիռներին: Այդ համակարգը համարվել է ՊՌՆ-ի ծրագրերից ամենահեռանկարայինը, սակայն այն չիրականացվեց 1980-ականներին, իսկ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո դրա անհրաժեշտությունն այլևս չկար. 1994թ. ծրագիրը դադարեցվեց:
7. «Tail-sitter»
Ուղղաձիգ բարձրացող թռչող սարքի կոնցեպցիան կյանքի կոչելու փորձերը ձեռնարկվել են ավիացիայի ստեղծումից շատ ուշ: Առաջին մշակումներից մեկը կատարվել է նախորդ դարի կեսերին:
«Թեյլսիթերի» ստեղծման ծրագիրը սկսվել է 1950-ականներից: Սրանք «պոչի վրա նստող» ինքնաթիռների առաջին օրինակն էին: Թեև փորձնական նմուշները լավ արդյունք են գրանցել, սակայն պարզվել է, որ ուղղաձիգ դիրքով օդ բարձրանալն ու վայրէջք կատարելն օդաչուներից մեծ զգուշություն ու վարպետություն է պահանջում: Կյանքին սպառնացող կառավարումն էլ ծրագրի փակման պատճառ է դարձել, թեև թեյլսիթերների կոնցեպցիայի հիմնական բաղադրիչները հետագայում կիրառվել են դրոնների ստեղծման համար:
8. «Gyrojet»
1960-ականների սկզբին MB Associates ընկերությունը սկիզբ է դրել հրթիռային յուրահատուկ ատրճանակների ու հրացանների ընտանիքի ստեղծմանը: Ընդհանուր առմամբ՝ դրանք այնքան էլ վատը չէին. արդյունավետ էին ու անաղմուկ:
Սակայն դրանց ստեղծման ընթացքը հաջողակ չէր: Գլխավոր հաջողությունը, թերևս լեգենդար գործակալ 007 Ջեյմս Բոնդի «Ապրում ես միայն կրկնակի» ֆիլմում հայտնվելն էր: Գործնական կիրառությունը ցույց տվեց, որ այն բավարար չափով նշանառու չէր, մոտ տարածություններում գնդակը քիչ արդյունավետ էր, հաճախ չէր կրակվում:
9. RAH-66 «Կոմանչ»
Այս նախագիծը կյանքի չկոչվածներից ամենաթանկն ու նշանավորն էր: RAH-66 «Կոմանչ» ինքնաթիռը նախատեսվում էր դարձնել նոր սերնդի ուղղաթիռ-հետախույզ, որը պետք է ունենար ստելս-տեխնոլոգիաներ և նորարարական թվային սարքավորումներ:
Այս նախագծի համար ծախսվել է շուրջ 7 մլրդ դոլար: Բայց դա չօգնեց. 2004թ. ծրագիրը դադարեցվեց: Ընդ որում՝ պատճառը ոչ թե ֆինանսավորման դադարումն էր, այլ մշակման ոչ նպատակահարմարությունը. 2000-ականների կեսերին արդեն ակնհայտ էր, որ տեղեկատվության հավաքման համար անօդաչու թռչող սարքերն ավելի արդյունավետ են:
10. VZ-1 Pawnee
Նախորդ դարի կեսերին սկսվել էր ռազմական մեկ այլ նախագծի մշակում, որը բավականին յուրօրինակ էր: VZ-1 Pawnee-ն թռչող հարթակ է: Այն մտադիր էին արտադրել Hiller Helicopter ընկերության մասնագետները:
Մշակումը սկսվել էր 1950-ականներից և մեկ մարդու համար թռիչքային հարթակ էր, որն օդ էր բարձրանում ներքևից ուղղաթիռային երկու պտուտակների օգնությամբ: Այն կառավարվում էր օդաչուի մարմնի հենման միջոցով: Թեև փորձարկումները հաջողություն են գրանցել, սակայն ռազմական պայմաններում կիրառման տեսանկյունից համարվեց դանդաղաշարժ և դյուրաբեկ:
11. Future Combat Systems (FCS)
Հետագա զարգացումից կարող է զրկվել ոչ միայն առանձին նախագիծ, այլ զանգվածային ռազմական ծրագիր: Այդպես է տեղի ունեցել Future Combat Systems-ի հետ: Այն կոնցեպտների համակարգ էր, որի նպատակն ամերիկյան բանակի նոր տեսակի ստորաբաժանման ստեղծումն էր: Ծրագիրը ներառում էր նոր ընդունիչներ, տանկեր, ՀՄՄ-ներ, ինչպես նաև կառավարման ենթահամակարգեր:
FCS-ի շրջանակներում պետք է կիրառվեր նոր տանկ՝ XM1202-ը: Այն ոչ մեծ, զորաշարժային զրահամեքենա էր՝ զինված 120 մմ-անոց թնդանոթով: Սակայն երբ հայտնի դարձավ, որ տանկը և մյուս կոնցեպտներն առավելություն չունեն ռազմատեխնիկայի մյուս նմուշների նկատմամբ, ծրագիրը համարվեց քիչ արդյունավետ և փակվեց:
12. Expeditionary Fighting Vehicle (EFV)
Եվս մեկ ամբիցիոզ գաղափար՝ Expeditionary Fighting Vehicle նախագիծը պետք է ԱՄՆ բանակի համար նորարարական ռազմական մեքենա հանդիսանար և բավարարեր ծովային հետևակի պահանջները: Այն պետք է ունենար ոչ փոքր ռազմական հզորություն, լավ պաշտպանություն և արդյունավետ արագություն:
Սակայն փորձարկումների փուլում ի հայտ եկան մի շարք անբավարարություններ, որոնք փաստացի կասեցրեցին EFV-ը արտադրությունը: Օրինակ՝ մեքենան ջրում չէր կարողանում հասնել առավելագույն արագության, ուժային կարգավորումը բարդ էր: Բացի այդ՝ այն արժեր 25 մլն դոլար: EFV-ն քննադատվեց նաև խոցելիության համար. հականավային միջոցներն այն ժամանակ բավականին արդյունավետ էին:
Իրանի Արդյունաբերական զարգացման և վերակառուցման կազմակերպության (IDRO) երկաթուղային և ավտոմոբիլային արդյունաբերության հարցերով տնօրեն Մոհամադ Ռեզա Շեյհաթարը նշել է, որ առաջիկա 2-3 տարվա ընթացքում իրանական շուկա դուրս կգան նաև տեղական արտադրության էլեկտրոմոբիլները:
Նա տեղեկացրել է, որ էլեկտրոմոբիլների արտադրության համար 35 դետալ է անհրաժեշտ, որոնք պահանջում են տեխնիկական գիտելիքներ և արտասահմանյան համագործակցություն: Շեյհաթարն ընդգծել է, որ ավտոպահեստամասերի տեղայնացման գործընթացը գործարար միջավայրի համար հնարավորություն է և կարող է նպաստել ավտոպահեստամասերի գնի նվազմանը:
Հիշեցնենք՝ դեռևս 2019թ. Իրանում թողարկվել էր SAIPA ընկերության Saina EV մոդելի էլեկտրոմոբիլը, որը, սակայն, սերիական արտադրություն չունեցավ, քանի որ երկիր ուներ բենզինի ու գազի մեծ պաշար, բացակայում էին էլեկտրոմոբիլների լիցքավորման ենթակառուցվածքները:
Իրանի Մշակութային ժառանգության, զբոսաշրջության և արհեստի նախարար Ալի Ասղար Մունեսանին է ներկայացվել պատիճ-հյուրանոցի նախատիպը, որը Իսլամական Հանրապետությունը մտադիր է ներմուծել մեծ քանակությամբ:
Պատիճ-հյուրանոցների մոդելն առաջին անգամ Իրանի Իսլամական Հանրապետություն է ներմուծվել Ինքնաշխատ զբոսաշրջության համաժողովրդական ասոցիացիայի կողմից և կիրառվելու է այն կենտրոնի վերահսկողության ներքո՝ Իրանի տարբեր նահանգներում: Առաջին փուլում նախատեսվում է ներմուծել 200 օրինակ, իսկ այնուհետև՝ 5 հազար:
ԻԻՀ Զբոսաշրջային և ավտոմոբիլային ակումբի (TACI) տնօրեն Հոսեյն Արբաբին նշել է, որ կատարված որոշակի հաշվարկների համաձայն՝ Իրանում կարող է օգտագործվել մինչև 10 հազար պատիճային հյուրանոց: Դրանք կարող են օգտագործվել երկրի տարբեր շրջանների զբոսաշրջային կենտրոններում, էկո ճամբարներում և այլ վայրերում:
Պատիճային հյուրանոցները ճապոնական հյուրանոցների տարբերակ են, որոնք իրենցից ներկայացնում են ոչ մեծ ննջարանային խցիկներ՝ մեկը մյուսի վրա տեղադրված: Հիմնականում տեղադրվում են խոշոր կայարանների կամ ժամանցային գոտիների հարևանությամբ:
Առաջին պատիճային հյուրանոցը տեղադրվել է Օսակա քաղաքում: Հեղինակը Կիսյո Կուրակավան է: Բացումը կատարվել է 1979թ. փետրվարի 1-ին:
Ղազախստանում գտնվող տիեզերակայանը մինչև 2050թ. տարեկան 115 մլն դոլարով վարձակալված է Ռուսաստանի կողմից. վերջինի համար Բայկոնուրը ոչ միայն ռազմատիեզերական, այլև աշխարհաքաղաքական նշանակություն ունի:
Աշխարհի ամենահին ու ամենախոշոր տիեզերակայանին փոփոխություններ են սպասվում: Տեխնոլոգիական առողջացումը նրան ժամանակակից կիրառության համար յուրահատուկ պոտենցիալ կարող է հաղորդել: Այստեղից են տիեզերք բարձրացել պատմության առաջին արբանյակը, տիեզերագնացը, ուղեծրային կայանքը, լուսնագնացը, մարսագնացը, անօդաչու «Բուրան» տիեզերանավը: Սա աշխարհի այն երեք տիեզերակայաններից է, որոնք նախատեսված են մարդկանց տեղափոխող սարքավորումների համար (մյուս երկուսը՝ Կանավերալը՝ ԱՄՆ-ում, Ցզյուցյուանը՝ Չինաստանում): Սակայն Բայկոնուրը միայն դրանով չէ յուրահատուկ:
Այդ խոշոր տիեզերակայանների շարքում Բայկոնուրը միակն է, որ գտնվում է Ղազախստանի տարածքում, բայց մինչև 2050թ. վարձակալությամբ պատկանում է Ռուսաստանին՝ տարեկան 115 մլն դոլար վարձավճարով: Ռուսաստանը միաժամանակ վճարում է տիեզերակայանի շինությունների պահպանման համար, կրում է սոցիալական պատասխանատվություն Բայկոնուր քաղաքի նկատմամբ:
Այս տարի լրանում է Բայկոնուրի ստեղծման 65-ամյակը, իսկ առաջին թռիչքն այստեղից կատարվել է 63 տարի առաջ՝ հոկտեմբերի 4-ին (Երկրի առաջին արհեստական արբանյակը՝ Սպուտնիկ-1-ը):
Բայկոնուրի վերաբերյալ քննարկման ժամանակ ներկաները նշել են, որ «տիեզերքը տեղում կանգնած չէ»՝ մատնանշելով Իլոն Մասկի Crew Dragon-ի արձակում: Մասնագետներն ընդգծել են, որ Բայկոնուրը մեծարժեք սարքավորումներ ու հնարավորություններ ունի, որոնք ԽՍՀՄ տարիներին միակն էին, սակայն նոր՝ փոփոխված աշխարհում մրցունակ չեն: Նշվել է, որ ներկայումս աշխարհի շուրջ 130 երկիր տիեզերքը դիտարկում են որպես հետաքրքրությունների տիրույթ: Տիեզերական տերություններ են դարձել Իրանը և Նոր Զելանդիան. «լուրջ պետությունները պետք է ունենան արբանյակներ, տեղորոշման սարքեր, համացանց»:
Ներկայումս Ռուսաստանը և Ղազախստանը շարունակում են համագործակցությունը տիեզերական գործունեության ոլորտում՝ ինչպես անցյալի ձեռքբերումների պահպանման, այնպես էլ՝ ապագայի համար: Մշակվում են նոր ծրագրեր՝ ներգրավելով օտարերկրյա ներդրումներ: Առաջիկայում նախատեսվում է № 1 (Գագարինյան մեկնարկ) հրապարակի մոդեռնիզացիա և հետագա շահագործում, ստեղծվում են թռիչքների համար նախատեսված հրթիռ-կրիչներ՝ Սոյուզ-5, Սոյուզ-6, «Նազարբաևյան մեկնարկ» համալիրը:
«Ղազախստան-2050» ռազմավարությունում երկրի տնտեսության մոդեռնիզացման կարևորագույն խնդիրներից մեկը նշված է լիարժեք տիեզերական ոլորտի ստեղծումը: Ղազախստանը տիեզերական գործունեության երկկողմ համաձայնագրեր ունի աշխարհի 21 երկրի հետ, տիեզերքի խաղաղ օգտագործման և հետազոտության վերաբերյալ միջազգային բոլոր կոնվենցիաների ու ՄԱԿ-ի համաձայնագրերի մասնակից է: Ընթացիկ տարում նախատեսված է սկսել աշխատանքները սեփական արբանյակների նախագծման և արտադրության ուղղությամբ:
Ղազախստանը ներկայումս ունի 5 արբանյակ՝ 2-ը՝ կապի, 1-ը՝ գիտական (իոնոսֆերայի հետազոտության), 2-ը՝ Երկրի հեռավար զոնդավորման: Մասնագետները, սակայն, առավել կարևոր են համարում տիեզերական սարքավորումների սպասարկման ապահովումը՝ այն համարելով գերակա բիզնես:
Ղազախստանը վաղուց մտադրություն է հայտնել Բայկոնուրը վերածելու միջազգային տիեզերական կենտրոն, ուր կկարողանան մուտք գործել բոլոր ցանկացող պետություններն ու կորպորացիաները, սակայն իրավաբանական և այլ հարցեր խոչընդոտում են դրան:
Միևնույն ժամանակ՝ Ալմաթի քաղաքի Հանրային խորհրդի անդամ, աշխարհագրագետ Մարատ Շիբուտովը նշել է, որ Բայկոնուրը գտնվում է Եվրասիայի կենտրոնում և աշխարհագրորեն բազմաթիվ երկրների համար ձեռնտու չէ իրենց հրթիռչներն ու արբանյակները տեղափոխել այստեղ: Մյուս կողմից՝ տիեզերակայանում սարքավորումների հիմքը բացառապես ռուսական է, ինչը նույնպես թույլ չի տալիս դրանց միջազգային շահագործումը:
Նրա խոսքով՝ տիեզերք կարող էին դուրս գալ տեսանորեն բոլոր երկրները, սակայն հրթիռ-կրիչներ պատրաստելը հավասար է զանգվածային ոչնչացման զենքի ստեղծմանը, ուստի այդ հարցում բազմաթիվ սահմանափակումներ են առկա:
Քաղաքագետ Անտոն Մորոզովը հիշեցրել է, որ մայիսի վերջին ԱՊՀ երկրների կառավարությունների ղեկավարների կողմից հաստատվել է 2030թ.-ի տնտեսական զարգացման ռազմավարության նախագիծը, որում առանձնահատուկ ընգծված են խաղաղ նպատակներով տիեզերքի հետազոտությունը և օգտագործումը: Նախագծում 25 կետ վերաբերում է GLONASS արբանյակային համակարգին, Երկրի հեռավար զոնդավորմանը, նորմատիվ-իրավական ոլորտում, նորմատիվ-տեխնիկական կարգավորման ոլորտում համագործակցությանը, մերերկրային տիեզերական տարածության տեխնածին փոփոխությունների մոնիթորինգային համակարգերի մշակմանը և այլն:
2021-2025թթ նախանշված է նաև ԵԱՏՄ երկրների կողմից տիեզերական գործունեության ոլորտում համագործակցության կոոպերացիոն նախագծի իրագործում: Ներկայումս մնացել է միայն հաստատումը Եվրասիական միջկառավարական խորհրդի կողմից: ԵԱՏՄ-ի շնորհիվ Բայկոնուրը հավակնում է դառնալ տիեզերական զարգացման կենտրոն ոչ միայն Ղազախստանի ու Ռուսաստանի համար, այլև՝ մյուս անդամ-պետությունների:
Ռուսաստանն ունի նաև սեփական տիեզերակայանները՝ Պլեսեցկը և Վոստոչնին, սակայն Ղազախստանի տարածքում փաստացի իրեն պատկանող Բայկոնուրը ոչ միայն ռազմատիեզերական, այլև աշխարհաքաղաքական նշանակություն ունի: Ղազախստանում ռուսական ներկայության շարքում այս համալիրը, քաղաքագետ Չեբոտարյովի կարծիքով, ամենահզորն է և ռազմավարական առումով՝ ամենակարևորը: Նրա խոսքով՝ Բայկոնուրի վարձակալությամբ Ռուսաստանն ապահովում է իր ներկայությունը Կենտրոնական Ասիայում: Ղազախստանի գլխավոր օգուտներից են նյութական փոխհատուցումները, գործընկերության և կառուցողական հարաբերությունների երաշխիքները, այդ թվում՝ պաշտպանության և անվտանգության ոլորտներում:
Չի թույլատրվելու այն օդորակիչների շահագործումը, որոնք օդը դրսից չեն վերցնում: Հակառակ դեպքում՝ փակ տարածքի օդը պտտող օդորակիչները կնպաստեն կորոնավիրուսի տարածմանը:
Վրաստանի հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավար Պաատա Իմնաձեն հայտարարել է, որ գրասենյակներում, բանկերում, խանութներում և այլ փակ տարածքներում կենցաղային օդորակիչների օգտագործումը կարող է կորոնավիրուսի տարածման մեծ վտանգ պարունակել:
Նա նշել է, որ արգելվելու է այնպիսի օդորակիչների շահագործումը, որոնք օդը դրսից չեն վերցնում:
Իմնաձեի խոսքով՝ կենցաղային օդորակիչները, որոնք սովորաբար օգտագործվում են, հովացնում են շինության ներսում առկա օդը՝ շրջապտույտով: Պաատա Իմնաձեն նշել է, որ եթե օդորակիչն օդը դրսից չի վերցնում, ապա դրա օգտագործումը վտանգավոր է:
Ամռանը շոգ է լինելու, դժվար է լինելու, մենք սովորել ենք օդորակիչների օգտագործմանը, սակայն դրանց օգտագործումը դեռևս չի թույլատրվի. Պ. Իմնաձե:
Ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ համաճարակաբաններն արգելել են օդորակիչների օգտագործումը հանրային տրանսպորտում: Դրա փոխարեն՝ տաքսիներին ու երթուղայիններին հրահանգված է երթևեկել բաց պատուհաններով՝ օդափոխությունն ապահովելու նպատակով:
Արբանյակային տեղեկությունների փոխանակման համար համաձայնություն է կնքվել 19 երկրների հետ: Մատնանշվում են հատկապես ամերիկյան WorldView-1, WorldView-2 և ֆրանսիական Pleiades արբանյակները:
Ուկրաինան 19 երկրների հետ համաձայնություն է կնքել՝ արբանյակային տվյալների փոխանակման վերաբերյալ: Հաղորդվում է, որ Արևմուտքի երկրների կողմից տրամադրված տիեզերական սարքավորումներն օգտագործվելու են Ղրիմում Ռուսաստանի գործողություններին հետևելու նպատակով:
Ստացված տվյալների օգնությամբ ուկրաինական զինվորականները կարողանալու են արձանագրել «հակառակորդի կազմն ու տեղակայման վայրը», հայտնաբերել ինժեներական արգելանքները, բացահայտել ռազմատեխնիկայի նոր նմուշները և այլն:
Հնարավոր է համարվում մասնավորապես ամերիկյան WorldView-1-ի և WorldView-2-ի, ինչպես նաև ֆրանսիական Pleiades-ի տվյալների տրամադրումն ուկրաինական իշխանություններին:
Ամերիկյան առևտրային բոլոր արբանյակները երկակի նշանակության սարքավորումներ են, քանի որ ընկերություններն ունեն պետական պայմանագրեր, ըստ որոնց՝ ստացված տեսատեղեկատվության մեծ մասը փոխանցվում է ԱՄՆ-ի Աշխարհատարածական տեղեկատվության ազգային գործակալությանը, որը գործում է Միացյալ Նահանգների ազգային անվտանգության և պաշտպանության շրջանակներում:
Հաղորդվում է, որ ռազմական փորձագետները տիեզերական հետախուզությունը համարում են առանցքային, օրվա ցանկացած ժամին, անկախ եղանակային պայմաններից, հավաստի տեղեկություն ստանալու առավել հուսալի աղբյուր: Դրա օգնությամբ շրջաններն ու օբյեկտները կարող են հետախուզվել՝ անկախ աշխարհագրական դիրքից:
Հակոբ Արշակյանը ՌԴ առևտրի և արդյունաբերության նախարարի հետ քննարկել է Ռազմարդյունաբերության և բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության ոլորտներում համագործակցության ընդլայնման հնարավորությունները: Նշվել է համատեղ բարդ տեխնիկական լուծումներ ստեղծելու փորձառությունը:
Հայաստանի Հանրապետության Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Հակոբ Արշակյանը հայտնել է, որ Ռուսաստանի Դաշնության Առևտրի և արդյունաբերության նախարար Դենիս Մանտուրովի հետ քննարկել է Ռազմարդյունաբերության և բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության ոլորտներում համագործակցության ընդլայնման հնարավորությունները: Նախարարի խոսքով՝ նշվել է նշված ոլորտներում համատեղ բարդ տեխնիկական լուծումներ ստեղծելու փորձառությունը:
Այդպիսիք են՝ ինքնավար մեքենաների ADAS համակարգի թեստավորման համալիրը, որը նախագծվել է Հայաստանում՝ ՌԴ պետական գիտական կենտրոնի «Կենտրոնական հետազոտական ավտոմոբիլային և ավտոմոտորային ինստիտուտ» դաշնային պետական միավորված ձեռնարկության (НАМИ) հետ համատեղ և 5G նախատիպավորման և թեստավորման համակարգը, որը գործում է «Մոսկվայի էլեկտրոնային տեխնիկայի ինստիտուտ» ազգային հետազոտական համալսարանում (МИЭT)։
Հակոբ Արշակյանը նշել է, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել աշխատանքային կարգով շարունակել քննարկումները և երկուստեք ներկայացնել զարգացման համատեղ ծրագրերի առաջարկներ: Առաջիկայում տեղի են ունենալու մի շարք աշխատանքային քննարկումներ արդեն տեղակալների մակարդակով:
Տեխնոլոգիական հեղափոխությունը շարունակվում է. թվային նորարարություններից հետ չեն մնում նաև գյուղատնտեսականները՝ այգում աշխատելը դարձնելով առավել հաճելի:
Թվում է՝ նոր հեծանիվ հնարել արդեն հնարավոր չէ: Սակայն տեխնոլոգիական հեղափոխությունը տեղում կանգնած չէ. գյուտարարներն ամեն տարի հետաքրքիր, օգտակար ու արդյունավետ նորարարություններ են ներկայացնում, որոնք աշխատանքը դարձնում են արագ, հեշտ ու հաճելի: Թվային հրաշալիքներից հետ չեն մնում նաև գյուղատնտեսականները: Նրանցից մի քանիսը ներկայացվում են ստորև:
Այս գյուտն արվել է մեջքի ցավից խուսափելու համար: Fiskars Xact Weed puller-ը լավագույնս հեռացնում է վնասակար ու անպետք մոլախոտերը, այդ թվում` խատուտիկները: Գործիքի ատամները չժանգոտվող պողպատից են: Դրանք խորը մտնում են հողի մեջ՝ հեռացնելով բույսերի երկար արմատները: Արմատների որսումը տարբեր կողմերից հնարավորություն է տալիս խուսափել դրանց հետագա վերաճից: Սարքավորումն ունի դուրսբերման հարմար համակարգ, որը մեծ ուժ ու ճնշում չի պահանջում:
Gardena fruit collector-ը նորարարական սարքավորում է, որը ոչ միայն օգնում է բերքահավաքի հարցում, այլև դա անում է խելացիորեն: Դրա դեպքում յուրաքանչյուր խնձորը հավաքելու համար կռանալու կարիք չկա. հատուկ թմբուկն առանց միրգը վնասելու այն կհավաքի: Թմբուկն ունի պլաստիկե լարեր, որոնք մրգին հանդիպելիս հեշտությամբ ճկվում են՝ հանդիպած կոշտ առարկան (տվյալ դեպքում՝ խնձորը) հայտնվում է ներսում: Թմբուկը կողքից ունի նաև բացվածք, որտեղից հավաքված միրգը հեշտությամբ կարելի է լցնել զամբյուղի մեջ: Նշվում է, որ նույնիսկ փափուկ մրգերն անվնաս հավաքվում են այս սարքի միջոցով:
Weed Snatcher-ը գերուրագ է, որը նախատեսված է կոշտ մակերեսի արանքներում բուսնած խոտերի հեռացման համար: Հաճախ բակում նման դեպքերում օգտվում ենք բահից՝ վնասելով թե՛ բահը, թե՛ մակերեսը: Ճեղքվածքներում հայտնված բույսերի հեռացումը հարմարավետ դարձնելու համար այն ունի հատուկ անիվներ, կեռիկ: Բռնակի երկարությունը կարգավորվում է: Weed Snatcher-ն ընդհանրապես ունենում է երկու տեսակի կեռիկ՝ բետոնե և փայտե մակերեսների վրա աշխատանքի համար:
Գազոնի հարդարումը երկարատև ու աշխատատար գործընթաց է: Flymo Robot-ը նման է ռոբոտ փոշեկուլի: Այն տեղաշարժվում է ծրագրում ընտրված հետագծով՝ հաշվի առնելով նաև խոչընդոտները: Ռոբոտը հեշտությամբ կտրում է խոտը, ապա` հավաքում հատուկ զամբյուղում: Սարքավորումը ներսում ունի փոքր համակարգիչ, որն ապահովում է խոտհար մեքենայի ինքնուրույն աշխատանքը: Մեկ լիցքավորումը բավականացնում է 1-1,5 ժամ, որի ընթացքում ռոբոտը կարող է հարդարել մինչև 250 քառ.մ տարածք:
էտոցը նախատեսված է առաջին հերթին ծառերի արդյունավետ էտի համար: Այն ունի անվտանգության բարձր ցուցիչներ ու հնարավորություն է տալիս կտրել նույնիսկ ծառի բարձր ճյուղերը: Դրա համար ծառ բարձրանալու կամ աստիճան դնելու կարիք չկա. էտոցն ունի երկարացվող ձող: Կտրող գլխիկը նույնպես կառավարվում է՝ հնարավորինս հարմարավետ օգտագործում ապահովելով:
Որպես խորհուրդ՝ Gardena telescopic cutting tools-ը կարելի է օգտագործել նաև բարձր ճյուղերի վրա աճած մրգերը քաղելու համար:
Այս սարքավորումը ստեղծվել է բույսերի աճելու պայմանները վերահսկելու համար: Հավաքված տվյալների հիման վրա Edyn smart garden system-ը խորհուրդներ է տալիս՝ այգու շրջակա միջավայրի բարելավման վերաբերյալ, անհրաժեշտության դեպքում ինքնուրույնաբար ջրում է բույսերը: Այդ գործընթացն իրականացնելու համար սարքավորումն ունի ընդունիչ, խելացի փական, վերահսկման համար՝ նաև բջջային հավելված: Ընդունիչը չափում է խոնավությունը, ջերմաստիճանը, լույսի ինտենսիվությունը և հողի էներգահաղորդման մակարդակը:
